Oprac. Archiwum Państwowe w Opolu

Pierwsze powojenne spektakle w Opolu

Papkin… kobietą?!

Pierwsze powojenne przedstawienie teatralne w Opolu przeszło do historii nie tylko ze względu na wybór sztuki, ale i niezwykłą obsadę. Dnia 7 października 1945 r. w odremontowanym nieco gmachu przedwojennego hotelu Form (w pobliżu dzisiejszej Filharmonii przy ul. Krakowskiej) wystawiono Zemstę Aleksandra Fredry. W roli Papkina – jednego z najbardziej charakterystycznych bohaterów polskiej komedii – wystąpiła… tancerka Henryka Bocheńska!

Narodziny opolskiej sceny

Działalność zawodowej sceny teatralnej w Opolu rozpoczęto przedstawieniem Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej 24 października 1945 r. na scenie Teatru Miejskiego im. Juliusza Słowackiego przy ul. Traugutta 1. Pierwszym dyrektorem teatru został Stanisław Staśko – nauczyciel i reżyser, który jeszcze przed wojną działał w ruchu amatorskim. Teatr od początku nastawiony był na lekkie, zabawne sztuki, które miały przyciągnąć widzów w tych trudnych czasach. Jednak nie ograniczał się tylko do Opola – miał charakter objazdowy. Trzy oddzielne zespoły aktorskie dawały codziennie trzy przedstawienia – jedno w Opolu i dwa w terenie. Niemal co tydzień przygotowywano nową premierę, którą prezentowano w miastach regionu, takich jak Kędzierzyn, Strzelce Opolskie czy Kluczbork. Teatr nie posiadał własnego środka lokomocji, zmuszony był więc wynajmować samochody ciężarowe z plandeką. A że ich stan techniczny często pozostawiał wiele do życzenia, zdarzało się nie raz, że zespół, który wyruszył ze spektaklem w teren nie dotarł na miejsce wcale albo z pojawiał się wielogodzinnym opóźnieniem.

Zmiany, nowe nazwy i rozwój

W sezonie 1947/48 teatr funkcjonował jako Teatr Ziemi Opolskiej im. Juliusza Słowackiego, a rok później został przemianowany na Scenę Opolską. Nowy dyrektor, Tadeusz Byrski – aktor i reżyser radiowy – wraz z żoną Ireną, kładł duży nacisk na interpretację tekstów literackich. W teatrze pracowali również Józef Pelszyk jako administrator oraz Roman Horoszkiewicz – powstaniec śląski i działacz kulturalny – jako kierownik literacki.

Dnia 23 stycznia 1949 r. teatr przeniósł się do rozbudowanego budynku z widownią na 450 miejsc i nowoczesnym zapleczem technicznym. Obecnie mieści się tam Filharmonia Opolska. Na otwarcie nowej sceny wybrano Nowego Don Kichota Aleksandra Fredry w reżyserii Ireny Byrskiej.

Od Teatru Ziemi Opolskiej do sceny Grotowskiego

Dnia 1 stycznia 1950 r. teatr powrócił do nazwy Teatr Ziemi Opolskiej i pod tą nazwą funkcjonował do 1975 r. W międzyczasie, w roku 1958, część aktorów zainicjowała nowatorski Teatr 13 Rzędów, który rok później objął Jerzy Grotowski – twórca przełomowych metod aktorskich.

Nowa siedziba – nowa epoka

W 1960 r. nastąpiła kolejna przeprowadzka – teatr musiał przenieść się do budynku teatru lalkowego przy ul. Kośnego 2 ze względów przeciwpożarowych. W latach 1965–1975 trwała budowa nowego gmachu teatru, którego otwarcie odbyło się 23 stycznia 1975 r. Przy tej okazji zmieniono jego nazwę na Teatr im. Jana Kochanowskiego. Dziś to jedna z najważniejszych scen teatralnych w regionie, kontynuująca bogate tradycje artystyczne Opola.

Historia opolskiego teatru pokazuje, jak wielką rolę odgrywa kultura w budowaniu tożsamości miasta. A czyż nie jest fascynujące, że jednym z pierwszych aktorów tej sceny była kobieta wcielająca się w jedną z najbardziej barwnych postaci polskiego dramatu?

Przedstawienia teatralne w 1945 r.:

Zemsta Aleksandra Fredry,  reżyseria P. Słucki, scenografia Marian Łańcucki Obsada: Cześnik Raptusiewicz – Antoni Wilczek, Klara – Henryka Czaplicka, Rejent Milczek – Ludwik Stepaniak, Wacław – K. Mieczysławski, Podstolina – Nelly Wanatówna, Papkin – Henryka Bocheńska, Dyndalski – Alojzy Smolka, Śmigalski – J. Woźniakowski, Perełka – J. Witek Premiera: 7 października 1945 r.
Moralność pani Dulskiej Gabrieli Zapolskiej, reżyseria Wacław Zdanowicz, scenografia Marian Łańcucki, kostiumy W. Polonyi-Polańska Premiera: 24 października 1945 r.
Czerwony Kapturek Wandy Jerzmanowskiej, reżyseria Wanda Jerzmanowska, scenografia Alojzy Smolka, muzyka Mieczysław Płachecki Premiera: 29 października 1945 r.
Grube ryby Michała Bałuckiego, reżyseria Wacław Zdanowicz, scenografia Marian Łańcucki Premiera: 11 listopada 1945 r.
Dar poranka Giovacchino Forzano, reżyseria Wacław Ścibor, przekład Zofia Jachimecka, scenografia Marian Łańcucki Premiera: 19 listopada 1945 r.
Beksa Marii Billiżanki, reżyseria Wanda Jerzmanowska, scenografia Marian Łańcucki, opracowanie muzyczne Mieczysław Płachecki Premiera: 24 listopada 1945 r.
Gorąca krew Mieczysława Fijałkowskiego, reżyseria Wacław Zdanowicz, scenografia Stanisław Bober Premiera: 26 listopada 1945 r.
Powróciła Ludwika Kobieli, reżyseria Wacław Ścibor, scenografia Marian Łańcucki, opracowanie muzyczne Jerzy Harald Premiera: 12 grudnia 1945 r.
Dziady Adama Mickiewicza, reżyseria Jerzy Ronard Bujański, scenografia Maria Borowiejska, Marian Łańcucki Premiera: 21 grudnia 1945 r.  
Mała Kitty i wielka polityka Stefana Donata, reżyseria Wacław Zdanowicz, scenografia Marian Łańcucki Premiera: 25 grudnia 1945 r.
Egzotyczna kuzynka Louisa Verneuila, reżyseria Maria Ursyn, scenografia Marian Łańcucki Premiera: 31 grudnia 1945 r.