Oprac. Archiwum Państwowe w Opolu
Góra św. Anny – symbol powstań śląskich
Góra Świętej Anny, malownicze wzniesienie na Śląsku, od dawna była miejscem o symbolicznym znaczeniu. To tu, w trudnych latach po I wojnie światowej, toczyły się zacięte walki w ramach powstań śląskich. Mieszkańcy regionu, pragnąc przyłączenia do Polski, chwycili za broń, by walczyć o swoją tożsamość i przyszłość.
Decyzja o budowie pomnika
Po zakończeniu II wojny światowej, w 1945 roku, zrodziła się idea upamiętnienia bohaterów powstań śląskich. Dnia 1 lipca 1945 r., podczas pierwszej powojennej polskiej manifestacji na Górze Świętej Anny, ogłoszono decyzję o budowie pomnika poświęconego powstańcom.
Komitet budowy pomnika
Dnia 29 sierpnia 1945 r. powołano Komitet Budowy Pomnika Powstańca, w skład którego weszli m.in.:
– Aleksander Zawadzki (wojewoda śląski)
– gen. Stanisław Popławski (dowódca śląskiego okręgu wojskowego)
– ks. biskup Stanisław Adamski (ordynariusz katowicki)
– ks. biskup Bolesław Kominek (administrator apostolski na Śląsk Opolski)
Na czele komitetu stanął Jerzy Ziętek, wicewojewoda śląski. Inicjatywę budowy poparła Wojewódzka Rada Narodowa w Katowicach.
Konkurs na projekt pomnika
Zorganizowano dwa konkursy na projekt pomnika. Pierwszy konkurs pozostał nierozstrzygnięty. W drugim, ogłoszonym w styczniu 1946 roku, zwyciężył Xawery Dunikowski, ceniony już na świecie rzeźbiarz, którego zatrudnienie miało też charakter propagandowy. Budowa zamiast planowanych dwóch lat trwała siedem. Jedną z przyczyn był trudny charakter projektanta.
Akt budowy i zbiórka funduszy
Dnia 19 maja 1946 r., podczas obchodów 25. rocznicy wybuchu III powstania śląskiego, uroczyście podpisano akt budowy pomnika. Ta Inicjatywa spotkała się z ogromnym poparciem Ślązaków. Członkowie Związku Weteranów Powstań Śląskich organizowali zbiórki uliczne i w zakładach pracy oraz czyny społeczne, które przyniosły wielomilionowe sumy.
Odsłonięcie pomnika
Uroczyste odsłonięcie dzieła Xawerego Dunikowskiego odbyło się 19 czerwca 1955 r., podczas uroczystości z udziałem ponad 250 tysięcy osób. Pomnik Czynu Powstańczego był nie tylko hołdem dla powstańców, ale też symbolem nowych porządków.
