Oprac. Archiwum Państwowe w Opolu
Społeczność żydowska w Opolu po II wojnie światowej
Żydzi w Opolu przed wojną
Przed II wojną światową Żydzi stanowili niezbyt liczną, ważną część społeczności Opola. Byli aktywni w handlu, rzemiośle oraz kulturze miasta. Działały tu synagogi, szkoły żydowskie i organizacje społeczne. Żydzi wnosili istotny wkład w rozwój gospodarczy i kulturalny regionu, współtworząc wielokulturowy charakter Opola. Niestety, wojna i Holokaust brutalnie przerwały tę wielowiekową obecność.
Nowy początek po wojnie
Po zakończeniu II wojny światowej sytuacja Żydów w Polsce była dramatyczna. W wyniku Holokaustu zginęła ogromna część tej społeczności, a ci, którzy przetrwali, często nie mieli dokąd wrócić. Władze Polski Ludowej podjęły działania mające na celu odbudowę żydowskiego życia w kraju. Już w 1944 roku powstał Referat ds. Pomocy Ludności Żydowskiej, który dostarczał żywność, zapewniał opiekę lekarską i pomagał sierotom.
Centralny Komitet Żydów w Polsce – centrum organizacyjne
W roku 1944 powołano Centralny Komitet Żydów w Polsce (CKŻP), który zajmował się odbudową społeczności żydowskiej. Organizacja ta wspierała powstawanie szkół, domów modlitwy, gazet, a także miejsc pracy dla Żydów. Dzięki CKŻP społeczność mogła w pewnym stopniu odbudować swoje życie kulturalne i gospodarcze.
Żydzi w Opolu
Jednym z miast, w którym po wojnie osiedlili się Żydzi, było Opole. W lutym 1946 roku powstał tu Miejski Komitet Żydowski, który miał na celu pomoc Żydom osiedlającym się w tym regionie. Organizacja zapewniała im mieszkania, opiekę społeczną oraz pracę. W roku 1947 pod jej opieką znajdowało się 238 osób, w tym dzieci i osoby starsze. W Opolu działały również kuchnie społeczne, które zapewniały posiłki dla najbardziej potrzebujących, a opiekę lekarską sprawowali dr Hoffer i dentystka dr Kapelańska.
Działalność polityczna i kulturalna
W powojennej Polsce Żydzi angażowali się w różne formy działalności politycznej i społecznej. Działały partie syjonistyczne i socjalistyczne, a także Żydowskie Towarzystwo Kultury, które organizowało wykłady, świetlice, domy kultury, biblioteki i kursy języków jidysz i polskiego. Dążono do odbudowy życia kulturalnego i religijnego (w Opolu funkcjonowała bożnica), choć coraz większy wpływ na społeczność miały zmieniające się decyzje polityczne władz komunistycznych.
Emigracja i zmiana polityki
Pod koniec lat 40. sytuacja Żydów w Polsce zaczęła się zmieniać. Narastające nastroje antysemickie, trudna sytuacja gospodarcza i polityczna skłaniały wielu Żydów do emigracji. Władze państwowe ułatwiały ten proces, zwłaszcza po tragicznych wydarzeniach, takich jak pogrom kielecki w 1946 roku. Wielu Żydów wyjechało do Izraela, Stanów Zjednoczonych i innych krajów.
Koniec autonomii
Na przełomie lat 40. i 50. władze komunistyczne zaczęły ograniczać działalność żydowskich organizacji. W roku 1951 rozwiązano Centralny Komitet Żydów w Polsce, a większość instytucji żydowskich została upaństwowiona lub zamknięta. Oznaczało to koniec okresu względnej autonomii i początek nowego etapu w historii polskich Żydów.
Więcej na ten temat można przeczytać w artykule Justyny Sowińskiej, Społeczność żydowska w Opolu w pierwszych latach po zakończeniu II wojny światowej w świetle zasobu Archiwum Państwowego w Opolu, „Annales Collegii Nobilium Opolienses, nr 5 (2016), s. 127–147
Wystawę „Żydzi w Opolu w latach 1945-1948”
można zobaczyć na stronie:
