1 maja 1945 r. w Opolu
W Archiwum Państwowym w Opolu zachowała się relacja pochodów majowych z 1945 r. – liczba mnoga nie jest tu błędem, bowiem odbyły się dwa – jeden 1 maja i drugi 3 maja. A dokładnie to ten drugi udał się tylko częściowo – dlaczego? Odpowiedź znajdziemy poniżej.
Poniżej dosłowny cytat ze sprawozdania Zarządu Miejskiego w Opolu z 4 maja 1945 r. – takie raporty składano regularnie do Urzędu Wojewódzkiego w Katowicach:
„Zgodnie z zarządzeniem Urzędu Wojewódzkiego z dnia 19 kwietnia obchodzono uroczystości 1-go i 3-go Maja.
Uroczystość 1-szo majową obchodzono na otwartym placu. Uroczystość samą poprzedziło nabożeństwo, poczem uformowano pochód, który udał się na miejsce manifestacji, t.j. przed dom P.P.R. Z kolei wygłoszono szereg mów. Przemawiali: Wicestarosta, Prezydent Miasta, Wiceprezydent Miasta, Komendant Wojenny, przedstawiciele P.P.R. oraz przedstawiciel P.P.S. Następnie pochód przemaszerował przez miasto. Udział w obchodzie brało około 1.200 osób z sztandarami i transparentami. Po obchodzie odbyły się zawody piłkarskie.
Uroczystość 3-majową poprzedziło również nabożeństwo, poczem na sali ratuszowej odbyła się uroczysta akademia. Przemówienie okolicznościowe wygłosił Prezydent Miasta.
Z uwagi na ulewny deszcz zrezygnowano z pochodu. Udział w akademii wzięło około 700 osób.”
Warto odnotować, że cytowany raport sporządzono na poniemieckiej maszynie do pisania – nie ma w nim polskich znaków takich jak ą czy ę. PPR to oczywiście Polska Partia Robotnicza, a jej siedziba znajdowała się na Placu Armii Czerwonej – dziś Kopernika. To narożny budynek u wylotu ulicy Kośnego. PPS to Polska Partia Socjalistyczna. Wicestarostą opolskim był wtedy Henryk Janus, a prezydentem miasta Maksymilian Tkocz, na czele sowieckiej komendantury wojennej stał pułkownik Aleksiej Korabin (tu rodzi się pytanie czy wziął udział także w nabożeństwie?). Nie wspomniano w którym z opolskich kościołów odbyły się świąteczne nabożeństwa. Możemy jednak założyć, że była to katedra, a obie msze koncelebrował ksiądz Reinhold Braun, który znał język polski.
Z zachowanych zdjęć z przebiegu pochodu 1 maja możemy odtworzyć jego trasę – od opolskiej katedry w stronę Rynku i potem dzisiejszą ulicą Osmańczyka w stronę obecnego Placu Kopernika. Nie widać na nich tłumu 1 200 osób, lecz znacznie skromniejszą reprezentację – co akurat nie dziwi, gdy spojrzymy na inny raport Zarządu Miejskiego, z którego pochodzą poniższe dane.
2 maja 1945 r. w Opolu oficjalnie mieszkało 2549 osób – dane te dotyczą jednak tylko Śródmieścia. Nie znana była jeszcze wtedy liczba mieszkańców Grudzic, Zakrzowa czy Szczepanowic. Zachowany bardziej szczegółowy spis z 5 maja podaje, że w Opolu było 2736 Polaków, 18 Niemców i po jednym przedstawicielu takich krajów jak Rumunia, Francja i Holandia oraz jeden Żyd. Aż 1777 obywateli miasta było, jak to wtedy pisano, „stałymi mieszkańcami Śląska-Opolskiego” – dopiero znacznie później zaczną przeważać przesiedleńcy z dawnych kresów wschodnich Rzeczpospolitej.
Czyli 1200 osób to praktycznie połowa ówczesnych mieszkańców miasta. Jednak w niektórych wspomnieniach można znaleźć informacje, że na manifestację przybyły także delegacje z okolicznych miejscowości, byli podobno nawet członkowie Komunistycznej Partii Niemiec, którzy od 1933 r. musieli pilnie strzec swoich przekonań.
Opracował K. Stecki
Zobacz też…
Opolskie księgarnie i biblioteki w 1945 r.
Opolskie księgarnie i biblioteki w 1945 r. Nowi mieszkańcy miasta przyjeżdżali tu z różnych stron. Ich dobytek to były najczęściej najbardziej potrzebne przedmioty – trochę ubrań, żywności czy osobiste drobiazgi. Wielu z nich przecież uciekało z palonych i napadach miejscowości na Kresach. Czasem dobrowolnie lecz o wiele częściej pod przymusem opuszczali rodzinne strony. Kto w…
Jak odradzało się harcerstwo w Opolu
Jak odradzało się harcerstwo w Opolu w 1945 r. Przedstawiamy zachowaną w naszych zbiorach relację Andrzeja Rożanowicza o pierwszych tygodniach funkcjonowania Opola po przekazaniu miasta pod polska władzę w marcu 1945 r. Jej autorem jest Andrzej Rożanowicz (1925-2011) – harcerz, prawnik i ekonomista o międzynarodowej sławie. Podczas okupacji pod pseudonimem „Głuszec” kierował swoim zastępem – harcerskiej…
Relacje świadków historii
Krzysztof Kleszcz Instytut Śląski Relacje świadków historii w 65. rocznicę przesiedleń „Pryzmat” – Biuletyn Stowarzyszenia Nasz Grodziec, Numer specjalny; 6 czerwca 2010 / „Gazeta Wyborcza”. Dodatek opolski; grudzień 2010/styczeń 2011 Prezentowane wspomnienia zostały nagrane w ramach prowadzonej przez Stowarzyszenie „Nasz Grodziec” akcji pod tytułem Opowiedz mi swoje życie. Nagrań dokonali między innymi: Sebastian Głowacki, Jan…